Korzyści kupowania żywności ekologicznej jest naprawdę wiele. Dotyczą one zarówno zdrowia nas samych, jak i stanu środowiska naturalnego. Warto mieć świadomość, jak odżywianie wpływa na nasze organizmy i otaczający świat i to, co trafia na nasze talerze wybierać świadomie. Dlaczego warto kupować żywność ekologiczną?
Czym jest żywność ekologiczna?
Spożywcze artykuły ekologiczne (określane także jako eko, bio i organiczne) to takie, które wytwarzane są według zasad rolnictwa ekologicznego. Co to znaczy? Taki system produkcji nie stosuje substancji chemicznych, które potencjalnie mogłyby zagrozić zdrowiu człowieka, a także środowisku naturalnemu. Prace odbywają się z minimalnym wykorzystaniem mechanizacji, którą zastępuje się siłą ludzkich rąk wraz z pomocą zwierząt.
Rolnictwo konwencjonalne, szczególnie to intensywne (duże farmy) nastawione jest głównie na maksymalizację zysków. Produkcja odbywa się z użyciem sztucznych nawozów oraz środków ochrony. Taki sposób uprawy roślin i hodowli zwierząt przyczynia się do degradacji ekosystemów. Co więcej, pojawia się coraz więcej doniesień o tym, że związki te trafiają na nasze stoły wraz z żywnością wytwarzaną za pomocą metod konwencjonalnych.
Czym jest więc żywność ekologiczna? To wytwarzane w zgodzie z naturą warzywa, owoce, mięso, nabiał i ich produkty, a także kasze, mąki, orzechy, oleje i w zasadzie wszystkie produkty, które znamy od lat w „standardowej” wersji. Jak rozróżnić te grupy? Produkty ekologiczne rozpoznamy po specjalnych oznaczeniach umieszczonych na opakowaniach, o których opowiemy w dalszej części artykułu.
Dlaczego warto jeść żywność ekologiczną?
Produkty spożywcze pochodzące z produkcji ekologicznej oddziałują w pozytywny sposób zarówno, na nasze zdrowie, jak i środowisko naturalne. Powodów, dla których warto przestawić się na te artykuły jest cała masa. W niniejszym tekście przedstawimy najważniejsze z nich.
Żywność ekologiczna a zdrowie
Jesteś tym, co jesz – to zdanie, choć nieco już opatrzone i osłuchane, niesie w sobie dużo prawdy. Trzeba mieć świadomość, że wszystko, co „wkładamy” do naszego organizmu, oddziałuje na niego. Ludzie zapominają, że jedzenie ma określoną rolę. Wbrew temu, co przyszło się uważać, nie służy naszej przyjemności (choć nie oznacza to, że ta kwestia powinna być pomijana).
Żywność, jak sama nazwa wskazuje, powinna nas… żywić. Co to oznacza? Produkty muszą dostarczać niezbędnych składników, które nasze ciało wykorzysta do produkcji energii, a także nowych struktur. Organizm co dnia tworzy nowe komórki, a z nich tkanki i narządy. Potrzebuje do tego energii i dobrej jakości budulca.
Kolejnym aspektem, o którym należy pamiętać jest to, co poza składnikami odżywczymi może znaleźć się w jedzeniu. Niestety rolnictwo przemysłowe i masowa produkcja żywności zaowocowały tym, że mięso, warzywa, chleb w niewielkim stopniu przypominają obecnie to, co królowało na stołach jeszcze 50 lat temu. W żywności znajdziemy więc pestycydy, antybiotyki, wypełniacze i szereg innych substancji chemicznych, które w negatywny sposób oddziałują na nasz organizm, pogarszając samopoczucie, a także wywołując rozmaite schorzenia.
Dlaczego warto jeść żywność ekologiczną? Mówiąc krótko: zawiera dużo więcej składników odżywczych, a także ma o wiele niższe stężenia pestycydów i innych szkodliwych substancji.
Które z produktów szczególnie warto wybierać w wersji eko?
W świecie idealnym wszyscy żywilibyśmy się jedynie produktami z własnej uprawy ekologicznej. Nie żyjemy jednak w utopijnej rzeczywistości i często musimy wybierać tak zwane mniejsze zło. Unikając jednak żywności przetworzonej i wybierając newralgiczne produkty w wersji ekologicznej, mamy szansę ustrzec się wielu niekorzystnych konsekwencji. Spożywanie tych produktów ekologicznych przyniesie ci najwięcej korzyści.
Warzywa i owoce
Z badań wynika, że rolnictwo ekologiczne sprzyja uprawie zdrowszych roślin.[1] Analizy wykazały, że warzywa i owoce wytwarzane ekologicznie mają więcej przeciwutleniaczy (szczególnie polifenoli, np.: bardzo silnego antyutleniacza o nazwie resweratrol), z których wiele przyczynia się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia chorób przewlekłych, w tym tych dotyczących układu sercowo-naczyniowego, układu nerwowego, jak i niektórych nowotworów.
Co więcej rośliny ekologiczne zawierają mniej substancji szkodliwych. W warzywach i owocach uprawianych organicznie znajdziemy o wiele niższe stężenia kancerogennego kadmu (o 50 % mniej) i pestycydów (aż 4 razy niższa zawartość!).[2]
Istnieją dowody na to, że wyższe stężenia przeciwutleniaczy i mniejsza ilość kadmu w żywności są powiązane z określonymi zasadami stosowanymi w systemach rolnictwa ekologicznego. Te praktyki przyczyniają się także do mniejszej ilości azotynów, azotanów i azotu, w stosunku do warzyw i owoców uprawianych w sposób konwencjonalny. Zawartość tych związków jest niższa o odpowiednio: 87, 30 i 10 %.
Jaja bio i eko
W produkcji przemysłowej kury traktowane są bezlitośnie. Trzyma się je w ciasnych klatkach, w których nie mają możliwości nawet się ruszyć, brutalnie obcina się im dzioby i pazury. Trudno oczekiwać, by w takim środowisku „produkowały” zdrowe jaja.
Kury żyjące na wolnym wybiegu, funkcjonujące zgodnie ze swoją naturą znoszą jaja o wiele bogatsze w składniki odżywcze. Znajdziemy w nich:
- Beta karoten – 300% więcej
- Witaminę E – 200% więcej
- Kwasy omega3 – 30% więcej
Jak widać, w porównaniu z jajami osobników z chowu klatkowego wypadają niezwykle korzystnie.
Mięso ekologiczne
Podobnie sytuacja wygląda w przypadku mięsa. W tym z hodowli przemysłowej znajduje się o wiele mniej substancji, które są potrzebne do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Decydując się więc na artykuły pochodzące z masowej produkcji, musisz mieć świadomość, że nie dostarczasz ciału tego, co niezbędne.
Zasadnicze znaczenie ma tu sposób karmienia zwierząt. Przemysłowa hodowla nastawiona jest na niskie koszty i wysoką wydajność. Sprawia to, że zwierzętom podaje się zboża i soję, co sprawia, że wieprzowina, wołowina czy drób są bardziej tłuste i niezdrowe.
O ile nadal brak jest jednoznacznych wyników badań nad wpływem stresu zwierząt na jakość mięsa, niektórzy naukowcy dopatrują się tutaj związku. Podejrzewa się, że mięso zwierząt źle traktowanych ma słabszą jakość. Z tego względu warto wybierać produkty ze sprawdzonych, ekologicznych źródeł.
Przyjrzyjmy się zawartości najważniejszych składników w produktach ekologicznych i tych pochodzących z rolnictwa konwencjonalnego:
- Świnie i wieprzowina – mięso osobników chowanych przemysłowo posiada o wiele mniej kwasów omega-3, żelaza, a także witaminy E.
- Krowy i wołowina – krowy hodowane w sposób ekologiczny, uwzględniający ich naturę (oferujący przestrzeń i dostęp do trawy), dają mięso bogatsze w kwasy omega-3, witaminę E oraz beta-karoten. Znajdziemy w nim także o wiele mniej tłuszczu.
- Owce i jagnięcina – mięso owiec chowanych ekologicznie jest o wiele bogatsze w cenne kwasy omega3.
- Drób – kury hodowane przemysłowo rozmnażane są tak, by w grupie przeważały osobniki tłuste, dodatkowo zwierzęta uwięzione w klatkach praktycznie się nie ruszają. Sprawia to, że ich mięso zawiera aż 20% tłuszczu, a bardzo niewiele pozostałych składników odżywczych, jak np. kwasy omega-3. A przecież mięso stanowić ma w diecie głownie źródło białka, a nie tłuszczu.
Mleko ekologiczne
Krowy hodowane w sposób ekologiczny, karmione trawą i pasione na wolnych pastwiskach dają nie tylko zdrowsze mięso, ale także i mleko. Napój taki ma dwukrotnie więcej kwasów omega-3 oraz niemal dwa razy więcej beta-karotenu. To przekłada się oczywiście także na jakość ekologicznych serów, jogurtów i maślanek.
Ryby hodowane ekologicznie
Ryby ekologiczne hodowane są na łowiskach o czystych wodach i podłożu. Zwierzęta skarmia się ekologiczną karmą (karpie na przykład jedzą eko zboże). Mięso takich ryb nie zawiera w sobie śladów antybiotyków czy środków chemicznych stosowanych w hodowlach konwencjonalnych. Jest więc o wiele zdrowsze i bezpieczniejsze dla naszego organizmu.
Wpływ substancji obecnych w żywności na organizm
Jak wspomnieliśmy, jedną z korzyści kupowania żywności ekologicznej jest mniejsza zawartość substancji i pierwiastków niebezpiecznych dla zdrowia człowieka. Oto, jaki wpływ na organizm mają obecne w żywności konwencjonalnej pestycydy i metale ciężkie.
Kadm
Jednym z najbardziej niebezpiecznych pierwiastków jest Cd. Objawami zatrucia kadmem są: rak płuc i uszkodzenie nerek. Skąd bierze się w żywności?
Rośliny bardzo łatwo przyswajają ten pierwiastek z gleby, w której znajduje się on zarówno naturalnie, jak i w wyniku stosowania nawozów fosforowych, a także odpadów z produkcji przemysłowej. Tak duża zawartość pierwiastka w podłożu powoduje, że żywność produkowana z wykorzystaniem nawozów zawiera go bardzo dużo.[3]
Rtęć
Obecna jest w mięsie ryb pochodzących z zanieczyszczonych wód, a także mięsie innych zwierząt, jajach i zielonych częściach roślin. Ten metal ciężki wywołuje uszkodzenia mózgu i nerek.[3]
Pestycydy
Obecność pestycydów w produktach spożywczych jest szkodliwe w dwojaki sposób. Po pierwsze związki te są wyjątkowo niebezpieczne dla zdrowia, wywołując zatrucia, których efekty często z opóźnieniem. Szczególnie niebezpieczne są substancje kancerogenne, jak na przykład DDT (Dichlorodifenylotrichloroetan).
Azotyny, azotany
Gleba nadmiernie nawożona tymi związkami powoduje, że duża ich ilość przedostaje się do roślin, a na skutek skarmiania nimi krów, także do mleka. Związki te są bardzo niebezpieczne, głównie dla niemowląt.[3] Produkty bio zawierają o wiele mniejszą ilość wymienionych wyżej, a także innych, substancji niebezpiecznych, zatem korzyści z kupowania żywności ekologicznej są niezaprzeczalne.
Żywność ekologiczna a środowisko naturalne
Tym, co odróżnia rolnictwo ekologiczne od produkcji masowej jest nie tylko wpływ na organizmy ludzkie, ale także na cały ekosystem. Stosowane w rolnictwie konwencjonalnym środki chemiczne, oddziałują negatywnie zarówno na glebę i wodę, jak i na faunę i florę.
Jakie to ma znaczenie? Środowisko naturalne to źródło naszego pożywienia, wody i powietrza. Nieustanne zanieczyszczanie go na skutek działalności rolniczej i przemysłowej, bezpowrotnie niszczy naturalne zasoby i zmienia klimat. Trzeba pamiętać, że to nie pozostanie bez wpływu na jakość życia przyszłych pokoleń.
Jak produkuje się żywność ekologiczną?
W przeciwieństwie do rolnictwa intensywnego, nastawionego na uzyskanie maksymalnej wydajności, a co za tym idzie – także i zysku, system upraw i hodowli ekologicznych stawia na współdziałanie z naturą.
Rolnictwo ekologiczne stosuje rozmaite techniki ochrony naturalnych ekosystemów. Produkcja odbywa się z poszanowaniem i troską o jakość wód, gleby i powietrza. Dzieje się to między innymi poprzez ograniczanie lub eliminację stosowania potencjalnie niebezpiecznych substancji chemicznych (o 31% mniejsze zanieczyszczenie gleby azotem), zastępowanie maszyn pracą ludzi i zwierząt, a także stosowanie płodozmianów.
Masowa produkcja mięsa i roślin przyczynia się do ogromnej degradacji środowiska naturalnego. Wiąże się to głównie ze zużyciem wody (aby wyprodukować 1 kg wołowiny, trzeba zużyć aż 60 tys. litrów wody!) a także wykorzystaniem wspomnianych substancji chemicznych. Rolnictwo ekologiczne nie tylko pozwala zmniejszyć zużycie określonych substancji, ale także wspiera mikroklimat i wzmacnia różnorodność gatunkową na danym terenie.
Żywność ekologiczna a wydatki
Jedną z barier, jaka stoi na drodze częstszemu sięganiu po żywność ekologiczną jest jej cena. Przyjrzyjmy się bliżej temu zagadnieniu.
Dlaczego żywność eko nie jest tania?
Produkty pochodzące z rolnictwa ekologicznego mają zwykle cenę wyższą w stosunku do tych z produkcji masowej. Wynika to przede wszystkim ze skali wytwórstwa. Artykuły standardowe produkowane są w ogromnych ilościach, z kolei gospodarstwa ekologiczne są zwykle dość niewielkie i rozproszone.
Równie ważnym czynnikiem wpływającym na cenę żywności ekologicznej, są techniki uprawy i hodowli. Taki system wymaga zwiększenia siły roboczej (ogranicza się tu bowiem poziom mechanizacji), a także stosowania mniej wydajnych sposobów.
Nie bez znaczenia jest także stale niski popyt na tego rodzaju produkty. Im mniej pożądany jest artykuł, tym niższa jest jego sprzedaż, a to w prosty sposób przekłada się na koszty produkcji i ostateczną cenę produktu. Jak widać, mamy tu do czynienia z błędnym kołem – żywność organiczna jest droga, ponieważ jest na nią mniejszy popyt, a popyt jest mniejszy, ponieważ cena jest wysoka. Zatem jedną z korzyści kupowania żywności ekologicznej jest wpływanie na jej cenę.
Czy to się opłaca?
Powierzchowne traktowanie zagadnienia kosztów związanych z kupowaniem żywności ekologicznej powoduje, że nie widzimy efektów długofalowych. A korzyści z kupowania żywności ekologicznej jest naprawdę wiele. Stawianie na produkty organiczne procentuje w przyszłości!
Zdrowsze jedzenie oznacza silniejszy, bardziej sprawny i odporny na choroby organizm. To przekłada się na mniejsze nakłady na ochronę zdrowia. Po przeliczeniu średnich nakładów na żywność ekologiczną na to, ile będzie nas kosztować walka z rozmaitymi schorzeniami, związanymi ze złą dietą, okazuje się, że produkty te wcale nie są droższe od tradycyjnych.
Gdzie kupować żywność ekologiczną?
Ilość sklepów z żywnością organiczną w Polsce stale rośnie. Mieszkańcy większych miast znajdą takie placówki bez trudu. Dla osób, które żyją na wsi bądź w mniejszym mieście najlepszym rozwiązaniem będzie kontakt z lokalnym gospodarstwem ekologicznym bądź skorzystanie z nieograniczonych możliwości Internetu.
Ostrożnie jednak ze zbyt dużymi zapasami! Żywność ekologiczna często pozbawiona jest konserwantów i ma krótkie daty ważności. Bez obawy jednak możemy magazynować produkty suche: mąki, kasze, orzechy – te wytrwają w naszych spiżarniach wiele miesięcy. Artykuły takie, jak owoce, jogurty, nabiał czy mięso ekologiczne warto kupować na bieżąco.
To, co na pewno napawa optymizmem, to fakt, że produkty eko dostępne są coraz częściej także w popularnych marketach. A to niezwykle istotne, zwarzywszy na korzyści kupowania żywności ekologicznej. Największy problem występuje w przypadku mięsa – w tym zakresie warto zaopatrywać się u lokalnych, sprawdzonych rzeźników.
Jak oznakowana jest żywność ekologiczna?
Artykuły pochodzące z produkcji ekologicznej posiadają specjalne oznaczenia. Niezmiernie ważne jest sprawdzanie ich na opakowaniach, ponieważ wytwórcy konwencjonalni uciekają się do rozmaitych sztuczek, by nas zachęcić do zakupu ich wyrobów.
Powszechne jest umieszczanie na pudełkach haseł dumnie głoszących, że produkt jest wiejski, od gospodarza czy naturalny. Niestety nie oznacza to, że jest organiczny. Prawdziwie ekologiczna żywność to taka, na której znajdziemy europejski certyfikat rolnictwa ekologicznego – jest to listek wykonany z gwiazdek i umieszczony na zielonym tle.
Dodatkowo, żywność ekologiczna może być oznakowana w następujący sposób:
- BIO-siegel – certyfikat żywności ekologicznej.
- Rainforest Alliance – zielona żabka informuje nas, że produkcja artykułu nie przyczyniła się do niszczenia lasów tropikalnych.
- FairTrade – jest to certyfikat sprawiedliwego handlu (z godnym wynagrodzeniem, poszanowaniem praw człowieka, bez niewolniczej pracy dzieci).
Na jajkach szukajmy napisów: z wolnego wybiegu lub organiczne. Jak wynika z powyższego artykułu, korzyści z kupowania żywności ekologicznej jest naprawdę wiele. Najważniejsze jest, byśmy pamiętali o tym, że to, co jemy i jak żyjemy wpływa nie tylko na nas samych – nasze organizmy i środowisko, w którym żyjemy, ale także na przyszłe pokolenia.
Większa ilość składników odżywczych i o wiele niższa podaż niebezpiecznych pestycydów i związków potencjalnie rakotwórczych to jeden z głównych argumentów przemawiających za kupowaniem żywności ekologicznej.
Źródła:
- Mie A, Andersen HR, Gunnarsson S, et al. Human health implications of organic food and organic agriculture: a comprehensive review. Environ Health. 2017;16(1):111. Published 2017 Oct 27. doi:10.1186/s12940-017-0315-4
- Barański, M., Średnicka-Tober, D., Volakakis, N., Seal, C., Sanderson, R., Stewart, G., . . . Leifert, C. (2014). Higher antioxidant and lower cadmium concentrations and lower incidence of pesticide residues in organically grown crops: A systematic literature review and meta-analyses. British Journal of Nutrition,112(5), 794-811. doi:10.1017/S0007114514001366
- Anna Sawicka (1997), Zanieczyszczenia żywności pochodzące ze skażonego środowiska naturalnego i ich wpływ na zdrowie człowieka
