Na tę niezwykłą roślinę zwrócono uwagę już w XVI wieku. Jako pierwsi zauważyli ją konkwistadorzy, którzy podbijali Amerykę Północną i prawdopodobnie to im zawdzięcza swoją nazwę.
Wygląd jej kwiatów może mylnie sugerować, że jest jedynie rośliną ozdobną, jednak męczennica cielista charakteryzuje się wieloma zdrowotnymi właściwościami. Problem stanowi odkrycie związku lub związków, które czynią tę roślinę niezwykle skuteczną terapeutycznie, dlatego też od lat jest przedmiotem badań wielu naukowców.
Czym jest męczennica cielista (passiflora incarnata) ?
Męczennica cielista (passiflora incarnata) pochodzi z tropikalnych rejonów Ameryki Południowej. Z doniesień historycznych wynika, iż uprawiana była w Peru. Obecnie występuje w południowo-wschodnich rejonach USA, a także tropikalnych regionach Ameryki Środkowej i Południowej.
Uprawiana jest też z powodzeniem w Europie, również w Polsce. Męczennica cielista należy do rodziny Passiflora, która łączy w sobie ok. 500 gatunków. Jako jedyna spośród całego rodzaju, Passiflora wykazuje właściwości lecznicze. Jej łodyga może dorastać nawet do 10 m długości. Obecność wąsów czepnych umożliwia jej wspinanie się po innych roślinach lub skałach. Kwiaty składają się z pięciu białych płatków, nad którymi znajduje się korona upleciona z różowych lub purpurowych nitek oraz pręcików zakończonych pomarańczowymi pylnikami. Wyglądają bardzo zjawiskowo i pięknie. Dodadzą uroku niejednemu ogrodowi.
Dodatkowo niektóre gatunki po okresie kwitnięcia wytwarzają owoc nazywany tak samo, jak cały rodzaj, czyli passiflora, znany bardziej jako marakuja. Używa się go przede wszystkim w produkcji słodkich deserów, musów i ciast.
Passiflora właściwości i działanie
Główny cel stosowania passiflory wiąże się z jej pozytywnym wpływem na ośrodkowy układ nerwowy. Najcenniejsze właściwości passiflory to:
Działanie przeciwlękowe i wyciszające
Te cechy wykorzystywane są już od dawna. Mimo działania wyciszającego raczej nie powoduje stanów senności, co jest bardzo pożądanym efektem, zwłaszcza wśród osób zmagających się z ciężkim stresem w ciągu dnia.
Idealnie sprawdzi się w przypadku objawów niepokoju na tle nerwowym, a także stanach lękowych. Prawdopodobnie jest to związane z wpływem na receptory benzodiazepinowe układu GABA (neuroprzekaźnik odpowiedzialny za relaksację komórek nerwowych i mięśniowych).
Działanie przeciwdrgawkowe
W badaniach na myszach zaobserwowano zatrzymanie drgawek oraz zmniejszenie śmiertelności zwierząt. Wśród naukowców pojawiły się także opinie, że może także złagodzić dolegliwości związane z zapaleniem mózgu.
Leczenie uzależnień
Okazuje się, że stosowanie męczennicy cielistej w trakcie terapii odwykowej bardzo wspiera całą kurację. Obecny w roślinie benzoflawon wspomaga proces odstawienia nikotyny i tytoniu. Zauważono, że w przypadku jej stosowania dużo wolniej budowana jest tolerancja na daną substancję. Podobną zależność zaobserwowano w stosunku do marihuany.
Pomocna w zasypianiu
Przyjmowanie tej rośliny przed snem wydłuża fazę REM. Dodatkowo stwierdza się lepszą jakość wypoczynku i samopoczucie o poranku. Poleca się stosowanie męczennicy u osób mających problemy z zasypianiem, zwłaszcza wywołane stresem. Jej pozytywne oddziaływanie potwierdzono to nie tylko w badaniach doświadczalnych, ale także klinicznych.[1]
Korzystna w przypadku ADHD
U osób z tym schorzeniem stosuje się metylofenidat (silny stymulant). Okazuje się, że męczennica wykazuje bardzo podobne działanie do tego leku. Prawdopodobnie zawdzięczamy to jej uspokajającym właściwościom. Jednocześnie obserwuje się zahamowanie produkcji monoaminooksydazy, co powoduje wzrost wydzielania dopaminy i związaną z tym poprawę samopoczucia. Informacja ta cieszy, ponieważ stosowany w leczeniu metylofenidat bardzo często jest źle tolerowany przez organizm lub w ogóle nie wykazuje działania terapeutycznego.
Działa przeciwzapalnie
Obecność flawonoidów wspomaga jej potencjał antyoksydacyjny, co wiąże się z niszczeniem wolnych rodników odpowiedzialnych za rozwój chorób, w tym także nowotworów. Niektóre doniesienia mówią, że jej stosowanie może wspomóc leczenie raka.
Działa przeciwkaszlowo i przeciwbólowo
Od dawien dawna używano ją jako środek przeciwbólowy w leczeniu bólu neuralgicznego, bolesnych miesiączek czy menopauzie. Jej pozytywny wpływ na organizm obserwowano także w łagodzeniu kaszlu, zwłaszcza pojawiającego się w stanach nerwowości czy objawach astmatycznych.
Poprawia libido
Naukowcy donoszą, że zastosowanie męczennicy cielistej u osób z zaburzonym libido może korzystnie poprawić popęd seksualny.
Roślina lecznicza
Kiedy passiflora kwitnie, jej ziele zbiera się, a następnie suszy. Męczennica cielista wykorzystywana jest w postaci nalewek, naparów, płynnych wyciągów, ale także w postaci sproszkowanej.
Do najbardziej znanych gatunków z rodzaju Passiflora należą męczennica jadalna, zwana inaczej marakują oraz męczennica cielista, charakteryzująca się największym potencjałem terapeutycznym.
W przemyśle farmaceutycznym wykorzystuje się naziemne części rośliny razem z kwiatami i owocami. W skład męczennicy wchodzi maltol (poprawiacz smaku), flawonoidy oraz alkaloidy indolowe, które są pochodną beta-karboliny. Zawarte w tej roślinie alkaloidy humarynowe nie tylko poprawiają samopoczucie, ale też, w nadmiernych dawkach, mogą wywoływać halucynacje. Znajdziemy w niej także wiele insektycydów oraz fungicydów, dzięki którym roślina broni się przed owadami i grzybami.
Do przygotowania wyciągu używa się ziele połączone rozpuszczalnikami: z metanolem, etanolem lub acetonem.
Jak stosować passiflorę?
Męczennicę cielistą wykorzystuje się zwykle w postaci suszu lub zmielonego surowca, z którego przyrządza się napary i spożywa dwa razy dziennie. Jest dostępna także w formie płynnych ekstraktów wodno-alkoholowych oraz kapsułek, które, jak się wydaje, są formą skuteczniejszą i wygodniejszą w stosowaniu.
Podstawowym surowcem leczniczym jest ziele męczennicy znane pod łacińską nazwą Herba Passiflorae. W przypadku problemów ze snem 1 łyżeczkę suszu zalej wrzątkiem i parz przez ok 5-10 min. Następnie przecedź ją i wypij bezpośrednio przed snem. W leczeniu nerwicy zaleca się pić taki napar 3 x dziennie. Inną formą jest nalewka. Dodaj od 25 do 75 kropli do szklanki wody lub, jeśli dysponujesz proszkiem, spożyj go po posiłku, w ilości 2 gramów .
Poza zastosowaniem w lecznictwie, owoce męczennicy cielistej cieszą się także zainteresowaniem świata kulinarnego. Spożywa się je zarówno przetworzone, jak i surowe. Są także pokarmem dla niektórych ptaków i motyli.
Skutki uboczne stosowania męczennicy cielistej
Do objawów niepożądanych zaliczamy nudności, zawroty głowy, rozkojarzenie lub ospałość. Należy zaznaczyć, że suplementy i leki pochodzenia roślinnego bardzo rzadko wywołują działania niepożądane. Zwykle obserwuje się to w przypadku podawania bardzo dużych dawek tych substancji lub zastosowania różnych środków o podobnym działaniu.
Kto powinien unikać męczennicy cielistej?
Przede wszystkim ziele męczennicy jest niewskazane kobietom w ciąży, ponieważ zwiększa ryzyko skurczów macicy i poronienia. Nie zaleca się stosowania jej z innymi preparatami o działaniu uspokajającym i nasennym – z powodu ryzyka skumulowanego działania nasennego.
Należy także pamiętać, że po jej zażyciu nie wolno prowadzić pojazdów mechanicznych.
Korzystne właściwości tej rośliny można wykorzystać łącząc ją z innymi ziołami np. z Ashwagandą lub z dziurawcem , gdyż wykazuje lepsze działanie przeciwdepresyjne. Stosując ją razem ze środkami pobudzającymi np. guaraną czy żeń-szeniem, możemy zapewnić sobie lepsze samopoczucie i nastrój.
Podsumowując, w obecnych czasach obserwuje się coraz większy odsetek osób borykających się ze stanami lękowymi, stresem, problemami ze snem czy depresją. To wszystko skłania badaczy do poszukiwania środków nie mających działania uzależniającego, które jednocześnie poprawią stan zdrowia wspomagając terapię tych dolegliwości.
Okazuje się, że męczennica cielista ma olbrzymi potencjał terapeutyczny, który można wykorzystać w wielu jednostkach chorobowych, jak również w celach profilaktycznych. Niejednoznaczność w otrzymanych wynikach badań wynika z różnorodności użytych rozpuszczalników, które zmieniają zawartość związków aktywnych, dając tym samym zmienne wyniki.
Niezaprzeczalnie właściwości tej rośliny mogą korzystnie wpłynąć na zdrowie i poprawić jakość życia w wielu schorzeniach, jednak wymaga to dalszych badań zwłaszcza klinicznych.
Źródła:
