Wyglądem przypomina buraka lub rzepę. Pochodzi z dalekiego Meksyku, od lat wędrując po kontynentach i zyskując coraz większą sławę i uznanie. Łacińska nazwa to Pachyrhizus erosus, ale warzywo znane jest jako kłębian kątowaty lub jicama. Duża wartość odżywcza czyni tę roślinę niezwykle atrakcyjną.
Co ciekawe dodana do potraw nie tylko wzmacnia doznania smakowe, ale również hamuje apetyt. Dzięki sporej zawartości węglowodanów dania przygotowane z udziałem jicama są słodkie i aromatyczne. Warzywo idealnie nadaje się dla cukrzyków, ponieważ ma niski indeks glikemiczny, a z uwagi na niewielką ilość kalorii i lekkostrawność, sprawdzi się również w przypadku osób odchudzających się.
Kłębian kątowaty – pochodzenie i uprawa
Pachyrhizus erosus to gatunek roślin należących do rodziny bobowatych. Uprawiany był przede wszystkim w Meksyku (skąd, jak wspomnieliśmy, pochodzi) oraz w części Ameryki Środkowej, skąd przetransportowano go do krajów tropikalnych, w których stanowi bardzo ważny składnik pożywienia. Filipińczycy od dawna zajadają się tym wyjątkowym warzywem.
Jícama to hiszpańska nazwa rośliny wywodząca się z nahuatl – języka rdzennych mieszkańców Ameryki Środkowej. W dosłownym tłumaczeniu oznacza to „coś do skosztowania”.
Kłębian jest podokrzewem osiągającym 4 m długości. Liście są trójlistkowe. Wiszące kwiatostany dorastają do około 70 cm. Ich barwa jest różna (fioletowa, niebieska, biała). Najcenniejszą częścią warzywa są bulwy, które mają konsystencję podobną do ziemniaka. Posiadają biały, chrupiący miąższ, w smaku przypominający jabłko, który nawet po ugotowaniu nie traci swoich właściwości. Korzeń może osiągać wagę nawet 10 kg i średnicę 40 cm.
Jicama – najcenniejsze właściwości
Idealny dla osób na diecie i cukrzyków
Niewielka kaloryczność bulwy tej rośliny powoduje, że śmiało może gościć w menu osób na diecie odchudzającej. Jedna porcja warzywa o masie 100 g zawiera tylko 38 kcal. Warto nadmienić, że znajdziemy w nim spore ilości błonnika pokarmowego, a przede wszystkim fruktooligosacharydu – inuliny.
Mimo słodkiego smaku związek nie tuczy, a co ciekawe nie wchłania się do naszego organizmu, jednak wywiera na niego bardzo korzystny wpływ. Inulina pomaga utrzymać prawidłowy poziom glukozy we krwi, dlatego polecana jest w diecie diabetyków. Związek jest także prebiotykiem, czyli pożywką dla naszych dobrych bakterii obecnych w jelitach. To one czuwają nad tym, by proces trawienia zachodził sprawnie i bezproblemowo.
Inulina od lat jest przedmiotem badań wielu naukowców. Niektórzy z nich donoszą, że spożywanie roślin, które zawierają ten związek może zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. Częstą przyczyną tego nowotworu mogą być właśnie stany zapalne, które uszkadzają nabłonek jelit. Do ich powstania mogą przyczynić się przewlekłe zaparcia lub zaleganie niestrawionych resztek pokarmowych. Spożywanie bulwy kłębianu w początkowych stadiach choroby nowotworowej może zahamować jej rozwój oraz zmniejszyć ryzyko przerzutów.
Profilaktyka osteoporozy
W składzie rośliny znajdziemy wapń – minerał niezbędny do prawidłowej budowy naszego szkieletu. Obecna w roślinie inulina dodatkowo ułatwia jego wchłanianie w organizmie. Kłębian polecany jest osobom, które mogą być narażone na niedobory wapnia, czyli ludziom w podeszłym wieku i kobietom w okresie menopauzy, kiedy to straty tego składnika są bardzo duże.
Spora dawka antyoksydantów
Kłębian kątowaty dostarcza także duże ilości witaminy C. Jedna jego porcja pokrywa prawie połowę dziennego zapotrzebowania na tę witaminę. Witamina C jest bardzo silnym antyoksydantem, który niszczy wolne rodniki odpowiedzialne za rozwój procesów chorobotwórczych. Spożywanie kłębianu chroni organizm przed rakiem, stanami zapalnymi i przeziębieniem.
Działanie ochronne względem serca
Kłębian kątowaty zawiera także spore ilości potasu. Jest to pierwiastek niezbędny do prawidłowej pracy serca oraz układu krążenia. Spożywanie tego warzywa chroni organizm przed niedoborami cennego pierwiastka, a tym samym zmniejsza ryzyko zachorowania na choroby układu sercowo- naczyniowego.
Poprawa pracy układu mięśniowego i nerwowego
Kłębian kątowaty zawiera duże dawki witamin z grupy B, w tym między innymi foliany, wit. B1, B2, B5, które są niezbędne do prawidłowej pracy układu mięśniowego i nerwowego. Włączenie jicamy do menu osób aktywnych fizycznie, a także w czasie wymagającym wzmożonej koncentracji, może poprawić wydolność organizmu i zagwarantować większą efektywność.
Źródło niezbędnych minerałów
Poza wapniem, Jícama dostarcza organizmowi także innych minerałów takich, jak magnez, żelazo, mangan i miedź. Są to składniki konieczne do przeprowadzenia procesu krwiotwórczego, jak również odpowiadające za prawidłową pracę mięśni i mózgu.
Jícama – zastosowanie w kuchni i nie tylko
Kłębian kątowaty najczęściej spożywa się na surowo z odrobiną soli, chili i limonki. Jícama jest też bardzo soczysty, ponieważ 80% jego składu to woda. Wyglądem i smakiem przypomina „meksykańskiego kasztana” lub pochrzyn (pnącza posiadające bulwy, uprawiane w klimacie tropikalnym), jednak w przeciwieństwie do niego jego skórka jest niesmaczna i niejadalna, ponieważ zawiera toksynę nazywaną rotenonem.
Kłącza, strąki, liście i dojrzałe nasiona również uważane są za toksyczne z uwagi na obecność trującego glikozydu. Najczęściej znajdują wykorzystanie jako środki owadobójcze.
Pachyrhizus erosus musi być przechowywany w chłodnym i ciemnym miejscu, a po przekrojeniu koniecznie umieszczony w lodówce. Nie należy przechowywać go zbyt długo, ponieważ zawarta w nim skrobia zaczyna przekształcać się w cukry proste.
Jest to warzywo wszechstronne, które stanowi atrakcyjny dodatek do sałatki, surówki czy gulaszu. Doskonale komponuje się z owocami takimi, jak jabłka czy pomarańcze, ale równie dobrze podkreśla smak mięs i owoców morza. Meksykanie przed spożyciem chłodzą bulwy, a następnie skrapiają sokiem z limonki i obsypują sproszkowaną papryką chili.
Z tego warzywa można przygotować również frytki lub pieczone talarki. Najpierw trzeba je umyć, podobnie, jak ziemniaki. Następnie odkroić wierzch i spód w taki sposób, aby utworzyły płaską powierzchnię. Dopiero na sam koniec pozbywamy się skórki. Tak przygotowany miąższ można pokroić w cienkie słupki lub talarki i upiec w piekarniku nagrzanym do około 200 stopni.
Bulwy jícama wykorzystuje się do produkcji mąki
Dojrzałe nasiona są surowcem, z którego pozyskuje się olej. W formie sproszkowanej znalazły zastosowanie także w dermatologii. Ekstrakt z tego warzywa możemy znaleźć w składzie maseczek i kremów do twarzy, które działają przeciwzmarszczkowo, wygładzająco i nawilżająco.
Inne zastosowania rośliny
Kłębian posiada także bardzo mocną łodygę, której włókna wykorzystuje się do tworzenia sieci rybackich. Liście i nasiona służą do produkcji środków owadobójczych.
Jak sadzić i uprawiać kłebian kątowy?
Jeśli sam chcesz posadzić pachyrhizus erosus, namocz przygotowane wcześniej nasiona. Na początku możesz zrobić to w pomieszczeniu, a po ostatnich przymrozkach przenieść donicę na zewnątrz.
Gleba powinna być dobrze przepuszczalna, a miejsce nasłonecznione. Światło i odpowiednia temperatura przez 9 miesięcy to warunek by kłębian wypuścił pierwsze, zdrowe korzenie. Kiedy roślina osiągnie wysokość 8 cm, należy zapewnić jej drabinkę, aby pędy mogły rosnąć i piąć się w górę. Kwiaty należy usunąć od razu, jak tylko się pojawią. Dzięki temu korzenie osiągają większą średnicę. Bulwy mogą dochodzić nawet do 50 kg wagi, jednak zaleca się zbieranie ich, kiedy wynosi ona ok 10 kg.
Jícama jest bardzo wytrzymały i można przechowywać go przez kilka miesięcy. Należy tylko zadbać o odpowiednią temperaturę (12-16 stopni). Podsumowując, kłębian kątowaty (pachyrhizus erosus) jest ciekawym i cennym warzywem. Duża zawartość składników odżywczych, które korzystnie wpływają na zdrowie czyni go niezwykle atrakcyjnym.
Włączenie go do diety może nie tylko wspomóc leczenie wielu schorzeń, ale także działać profilaktycznie.
W czasach, gdy tak wielu ludzi ma problem z nadmierną masą ciała oraz jej konsekwencjami, jak np. cukrzyca, nadciśnienie tętnicze czy osłabiony układ odpornościowy, naukowcy starają się znaleźć jak najwięcej produktów, które poprzez swoje korzystne właściwości mogą nie tylko zmniejszyć dolegliwości związane z tymi chorobami, ale także poprawić jakość życia. Odpowiednia dieta wydaje się być lepszym wyborem, niż włączanie kolejnych dawek leków.
Kłębian z powodzeniem wspiera organizm w walce z chorobą i być może będzie wykorzystywany na szerszą skalę nie tylko w rejonie Azji.
