Czarnuszka świetnie sprawdza się zarówno w kuchni, jak i w domowym lecznictwie. Jej właściwości cenione są od tysięcy lat przez wielu ludzi na całym świecie. Jak ją prawidłowo stosować i na co pomaga?
Czarnuszka – czarne nasiono błękitnego kwiatu
Dobroczynne właściwości tej niepozornej rośliny znane były już w Starożytności. Faraonowie wykorzystywali ją do poprawy zdrowia i urody. Czarnuszka nazywana bywa czarnym kminkiem – ze względu na swój wygląd, smak i właściwości. Porównywana również do czosnku, ma nad nim jedną przewagę – może być spożywana nawet przed wyjściem do pracy, bez obaw o nieprzyjemny zapach.
Niella Sativa L. – tak brzmi łacińska nazwa siewnej rośliny z rodziny jaskrowatych, która zdobi rabatki i bukiety pięknymi błękitnymi kwiatami. W rzeczywistości jednak tym, co nazywamy czarnuszką i co wykorzystujemy w celach leczniczych i kulinarnych, są nasiona ukryte w owocu rośliny, tzw. mieszku.
Składniki i wartości czarnuszki
Czarnuszka zawiera mnóstwo dobroczynnych substancji, które wpływają bardzo korzystnie na nasz organizm. Niejednokrotnie uznawana za fenomen natury, zawiera w sobie m.in.:
- Tymol, tymochinon i tymohydrohinon – to składniki olejku eterycznego, któremu czarnuszka zawdzięcza swój wspaniały zapach. Substancje te działają nie tylko przeciwbólowo i przeciwzapalnie, ale też antynowotworowo i ochronnie na narządy wewnętrzne, m.in. wątrobę i nerki.
- Flawonoidy, sterole i alkaloidy – naturalne substancje bioaktywne pochodzenia roślinnego, wykazujące działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające. Wspierają usuwanie toksyn, dzięki czemu chronią nasz organizm przed wieloma chorobami cywilizacyjnymi.
- Przeciwutleniacze i mikroelementy, w tym cenne minerały: wapń, magnez, żelazo, miedź, fosfor, selen, sód, potas oraz cynk.
- Kwasy tłuszczowe, m.in. kwas oleinowy, linolowy, alfa-linolenowy, palmitynowy, mirystynowy, a także wyjątkowo rzadko spotykany kwas eikozadienowy.
- Witaminy z grupy B, kwas foliowy, witaminę E, beta-karoten, witaminę A i cenne białka – wpływają one korzystnie nie tylko na układ odpornościowy, ale na całościowe funkcjonowania naszego organizmu.
- Biotynę, czyli witaminę H lub witaminę B7, uznawaną za prawdziwy skarb dla naszej skóry, włosów i paznokci. Biotyna jest koenzymem wielu złożonych procesów. Oznacza to, iż tylko dzięki niej niektóre enzymy w naszym organizmie mogą działać właściwie. Związek ten odpowiada m.in. za prawidłowe funkcjonowanie tarczycy oraz produkcję glukozy.
Czarnuszka – na co pomaga?
O właściwościach i cechach substancji zawartych w czarnuszce można by pisać w nieskończoność. Znane jest jej działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwgrzybiczne, antybakteryjne i antywirusowe, a także wzmacniające. Od wieków roślina ta wykorzystywana jest do leczenia chorób wątroby i jelit, schorzeń żołądka, układu oddechowego, biegunek, zmian skórnych i bólu różnego pochodzenia.
Wyciąg z czarnuszki stosuje się do leczenia zapalenia płuc oraz hamowania rozwoju chorób astmatycznych. W jednym z badań przeprowadzonych na ludziach, znaczna poprawa zdrowia astmatyków wystąpiła już po 3 miesiącach regularnego przyjmowania ekstraktu z czarnuszki.[1]
Spożywana w formie oleju lub przyprawy, roślina ta wpływa korzystnie na układ odpornościowy. W okresie zwiększonej zachorowalności pomaga szybko rozprawiać się z wirusami i bakteriami. Dzięki zawartości steroli, kwasów nienasyconych omega-3 oraz kwasu linolowego (LA) czarnuszka pomaga obniżyć poziom „złego” cholesterolu we krwi. Reguluje też poziom glukozy – pozytywnie wpływa na organizm osób zmagających się z cukrzycą.
Czarnuszka wspomaga walkę z różnego rodzaju problemami skórnymi, przyspiesza gojenie. Dodatkowo pomaga zmniejszyć reakcje alergiczne i astmatyczne. Związki zawarte w nasionach wspierają leczenie chorób układu pokarmowego, poprawiają trawienie, korzystnie wpływają na wątrobę i nerki. Roślina działa antydepresyjnie, zapobiega wypadaniu włosów, wspiera pracę układu krążenia, a nawet chroni przed skutkami promieniowania.
Czarnuszka zapobiega rozwojowi osteoporozy, wspiera układ rozrodczy, a także zmniejsza odczuwanie bólu. Dzięki zawartości biotyny czarnuszka wywiera dobroczynny wpływ na nasz układ nerwowy. Osoby regularnie stosujący tę roślinę w swojej kuchni są mniej narażone na depresję i inne choroby natury psychicznej. Biotyna poprawia też wygląd skóry i paznokci.
Antynowotworowe właściwości czarnuszki
Za najbardziej bioaktywną substancję w nasionach czarnuszki uznawany jest tymochinon. Składnik ten aktywuje działanie enzymów i komórek, które w naturalny sposób chronią organizm przed wpływem wolnych rodników. Tymochinon wykazuje działanie ochronne wobec hemoglobiny, mioglobiny i albuminy.
Ponadto badania wykazały, iż związek ten indukuje samoistną śmierć komórek gruczolakoraka przewodów trzustkowych oraz kostniakomięsaka, czyli nowotworu tkanki kostnej. Zapobiega też rozwojowi płaskonabłonkowego raka szyjki macicy. Zawarty w czarnuszce tymochinon nie tylko zapobiega rozwojowi nowotworów, ale też wspiera proces ich leczenia. Naukowcy potwierdzili jego właściwości przeciwprzerzutowe.
Działanie antynowotworowe czarnuszki ma też ścisły związek z jej właściwościami przeciwzapalnymi. Badania wielokrotnie bowiem wykazały, iż stan zapalny przyczynia się do rozwoju wielu nowotworów. Te same cechy tymochinonu wykorzystuje się też w leczeniu stanów zapalnych towarzyszących osteoporozie, a nawet alergicznego nieżytu nosa.[2]
Jak jeść czarnuszkę?
Aromatyczna czarnuszka najlepiej nadaje się do zjedzenia w dwóch formach: oleju oraz przyprawy. Olej z czarnuszki możemy z powodzeniem wykorzystać w kuchni lub stosować w formie leku. Aby skorzystać ze wszystkich dobroczynnych właściwości tej niezwykłej rośliny, wystarczy pić 2-3 łyżeczki oleju dziennie. W formie syropu olej z czarnuszki można bezpiecznie stosować u dzieci. W tym wypadku dawkę należy oczywiście zmniejszyć – kilkulatki mogą przyjmować łyżeczkę dziennie, a starsze dzieci i młodzież – 2 łyżeczki.
Jako przyprawa czarnuszka sprawdza się w najróżniejszych produktach. W całości lub zmielona wykorzystywana jest w roli posypki do chleba i bułek. Wzbogaci smak pasty do kanapek. Świetnie smakuje w zupach, daniach mięsnych i sałatkach. Smak czarnuszki najlepiej komponuje się z kolendrą, kminkiem, zielem angielskim, tymiankiem i słodką papryką.
Czarnuszka do picia i stosowania bezpośrednio na skórę
Czarnuszkę można też spożywać w formie aromatycznego naparu. Przygotowanie takiej leczniczej herbatki jest banalnie proste. Wystarczy zalać wrzątkiem łyżkę zmielonych ziaren i odczekać 20 minut. Napar z czarnuszki najlepiej smakuje z miodem. Świetnie nadaje się też do płukania włosów i przemywania miejsc chorobowo zmienionych.
Ciekawą alternatywą jest też nalewka z czarnuszki. Zmielone nasiona z dodatkiem 40% alkoholu to propozycja nie tylko dla wielbicieli mocnych trunków. W takiej formie nasiona czarnuszki świetnie leczą zakażenia grzybicze. Przemywanie zarażonych miejsc gazikiem nasączonym nalewką wspiera proces gojenia i wspomaga walkę z drobnoustrojami.
Jak wspomnieliśmy wcześniej, czarnuszka świetnie komponuje się z miodem. W takiej postaci można ją nie tylko spożywać, ale też aplikować na skórę. Nasiona tej dobroczynnej rośliny zmieszane z odrobiną miodu to odżywcza bomba – świetnie nadają się jako maseczka na twarz bądź peeling,
Gdzie kupić czarnuszkę?
Na szczęście czarnuszka nie jest tajemniczym zielem, dostępny jedynie na zamówienie u mnichów tybetańskich. W formie przyprawy znajdziemy ją w każdym większym supermarkecie. Nasiona tej niezwykłej rośliny dostępne są też w sklepach zielarskich. Z pewnością możemy o nią zapytać także w sklepie z ekologiczną żywnością. Nieco dłużej przyjdzie nam szukać oleju z czarnuszki, choć i w tym przypadku niezawodne okażą się sklepy zielarskie i eko.
Warto też wspomnieć, iż czarnuszkę można spożywać także w formie „dla leniwych” czyli w kapsułkach jako suplement diety. Takie produkty znajdziemy w większości aptek i drogerii. W przeciwieństwie do wielu innych roślin o leczniczych właściwościach, czarnuszka utrzymuje swoją atrakcyjną cenę.
Za kilogram ziaren zapłacimy około 20 zł, choć oczywiście zwykle sprzedawane są w mniejszych opakowaniach. Więcej zapłacimy za produkt z oznaczeniem „BIO” – w zależności od marki, od 50 do ponad 70 zł.
Podsumowanie
Już standardowa ilość tej aromatycznej rośliny w naszej kuchni wpływa korzystnie na nasz organizm. Wykorzystujmy ją w potrawach, samodzielnie przygotowanym pieczywie, w naparach i w każdej innej formie. To przyprawa, którą trudno przedawkować.
Jeśli spożywamy czarnuszkę w formie suplementu diety, pamiętajmy o przestrzeganiu dawkowania zaleconego na opakowaniu. Zazwyczaj wystarczy już jedna tabletka dziennie, by skorzystać z dobroczynnych właściwości tej rośliny.
Pamiętajmy przy tym, iż o ile czarnuszka w formie naturalnej może być spożywana przez dorosłych i dzieci, o tyle suplementy nie zawsze są wskazane dla najmłodszych. Niezależnie od tego, w jakiej formie wprowadzimy tę roślinę do naszej kuchni, czarnuszka wniesie wiele cennych właściwości do życia całej rodziny. Choć mała i niepozorna, stanie się prawdziwym źródłem zdrowia i dobrego samopoczucia.
Źródła:
The possible prophylactic effect of Nigella sativa seed extract in asthmatic patients. Boskabady MH, Javan H, Sajady M, Rakhshandeh H. Fundam Clin Pharmacol. 2007 Oct;21(5):559-66. Erratum in: Fundam Clin Pharmacol. 2008 Feb;22(1):105. [dostęp: 28.01.2020]
Chehl N, Chipitsyna G, Gong Q, Yeo CJ, Arafat HA. Anti-inflammatory effects of the Nigella sativa seed extract, thymoquinone, in pancreatic cancer cells. HPB (Oxford). 2009;11(5):373–381. doi:10.1111/j.1477-2574.2009.00059.x [dostęp: 28.01.2020]
